Παρουσίαση, “Η Μουσική του Πόντου και τα Ακούσματά της”, Τρίτη 14/10/2025
21/10/2025
Παρουσίαση, “Η Αστικολαϊκή Μουσική και το Ρεμπέτικο της Θεσσαλονίκης”, Τρίτη 21/01/2025
21/10/2025
Παρουσίαση της Ευρωπαϊκής Μουσικής του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης και των παραγόντων που καθόρισαν τη διαμόρφωση και την εξέλιξή τους, στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων 65+ του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης
Μουσική του Μεσαίωνα
Για την ευρωπαϊκή ιστορία, ο Μεσαίωνας είναι η χρονική περίοδος που βρίσκεται μεταξύ του ελληνορωμαϊκού και του σύγχρονου ευρωπαϊκού κόσμου (5ος – 15ος αιώνας). Την περίοδο αυτή μπαίνουν τα θεμέλια της δυτικής ευρωπαϊκής μουσικής και καθορίζεται ο τρόπος με τον οποίο αυτή εξελίσσεται. Με σημείο αναφοράς το γρηγοριανό μέλος (συμβατικός όρος που χρησιμοποιείται για να προσδιοριστεί το παραδοσιακό μονοφωνικό λειτουργικό και ημιλειτουργικό μέλος της ρωμαϊοκαθολικής εκκλησίας) και τους τρόπους επεξεργασίας του, το ενδιαφέρον στη μουσική της Δύσης αρχίζει να μετατοπίζεται από την οριζόντια μονοφωνική γραφή σε μια πιο κάθετη προσέγγιση, με την έννοια της συνήχησης να αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Σε συνδυασμό με την εμφάνιση και εξέλιξη της μουσικής σημειογραφίας, στην αποκαλούμενη σχολή της Παναγίας των Παρισίων (12ος – 13ος αιώνας) απαντώνται οι πρώτες εκτεταμένες συνθέσεις για τρεις και τέσσερις φωνές. Παράλληλα αρχίζουν να καταγράφονται οι πρώτες κοσμικές μελωδίες της μέχρι τότε προφορικής παράδοσης, συγκεκριμένα της τέχνης των τροβαδούρων και των τρουβέρων. Η διασταύρωση της κοσμικής μουσικής με την εκκλησιαστική θα οδηγήσει στην ανάδειξη του μοτέτου που θα κυριαρχήσει ως είδος μουσικής σύνθεσης και θα επεκτείνει “κοινωνικά” την, έως τότε, σχεδόν αποκλειστικά εκκλησιαστική πολυφωνία. Για τον 14ο αιώνα δύο διακριτές παραδόσεις είναι κυρίαρχες: αυτή της Ars Nova που αναπτύσσεται στις γαλλόφωνες περιοχές και αυτή του ιταλικού Trecento. Κατακλείδα για τη μουσική του Μεσαίωνα η Ars Subtilior, η οποία χαρακτηρίζεται από τη ρυθμική πολυπλοκότητά της που θα φτάσει το υπάρχον σύστημα μουσικής σημειογραφίας στα όρια του.
Παρουσίαση και μουσικά παραδείγματα:
Θεόδωρος Κίτσος (θεόρβη)
Μουσική της Αναγέννησης
Η περίοδος της Αναγέννησης (15ος – 16ος αιώνας) χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια αναβίωσης του πνεύματος του αρχαίου κόσμου και από την μετατόπιση της θεοκρατικής θεώρησης του κόσμου σε μια πιο ανθρωποκεντρική προσέγγιση.
Εντούτοις, για τη μουσική ο χαρακτήρας της αναβίωσης αυτής είναι περισσότερο συμβολικός παρά αναδημιυοργικός. Οι μουσικοί της Αναγέννηση ναι μεν προσπάθησαν να μιμηθούν, έστω έμμεσα, τα αρχαία πρότυπα αναζητώντας τρόπους για την κατανοητή μετάδοση του λόγου και επομένως τη διέγερση των παθών του ακροατή. Ωστόσο, δεν κατάφεραν να προβούν σε ουσιαστικές αλλαγές στο ύφος της μουσικής, όπου κυριαρχεί η σύνθετη πολυεπίπεδη υφή της λόγιας πολυφωνικής μουσικής που χαρακτηρίζει τόσο τις εκκλησιαστικές συνθέσεις (όπως τα chanson της γαλλοφλαμανδικής σχολής). Με το πέρασμα στον 16ο αιώνα, στην ιταλική χερσόνησο και συγκεκριμένα στην αυλή της Isabella d’Este (της μεγαλύτερης προστάτιδος των τεχνών) θα ανθίσει η frottola, ένα είδος κοσμικού τραγουδιού που έχει κατά βάση ομοφωνικό χαρακτήρα, με την ψηλότερη φωνή κυρίαρχη και τις υπόλοιπες συνοδευτικές, το οποίο μπορεί να λειτουργήσει και ως σόλο τραγούδι με ενόργανη συνοδεία. Η frottola θα ανοίξει δρόμο για το αναγεννησιακό μαδριγάλι που μαζί με άλλες πιο λαϊκές μορφές όπως η villanella, η canzoneta και το balletto, μεταξύ άλλων, θα κυριαρχήσουν και θα διαδοθούν στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτά, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της οργανικής μουσικής και την εμφάνιση της μουσικής τυπογραφίας που άλλαξε άρδην τον τρόπο μετάδοσης του μουσικού υλικού και τον τρόπο σύνθεσης και, κυρίως, με την προσπάθεια συσχετισμού κειμένου και μουσικής με ρητορικούς όρους, θα οδηγήσουν ίσως στη σημαντικότερη τομή της δυτικής μουσικής και θα ανοίξουν το δρόμο για την περίοδο του Μπαρόκ.
Παρουσίαση και μουσικά παραδείγματα:
Έλενα Κρασάκη (τραγούδι)
Θεόδωρος Κίτσος (αναγεννησιακό λαούτο)
